Dil ve Anlatım'da Anlatım Çeşitleri
ANLATIM İÇERİĞİ:
ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERDE BAKIŞ AÇISI
METİNLERDE ANLATIM
Anlatım; düşüncenin, duygunun kısacası sözle, davranışla, jest ve mimiklerle karşıdaki alıcıya ulaştırılmasıdır.
İnsan, iletişimi sağlamak için karşıdakine bir şeyler anlatır veya karşıdakinin anlattıklarını anlamaya çalışır.
En yaygın iletişim şekli, sözlü veya yazılı olarak karşıdakine bir şey anlatmakla oluşur.
Edebi eserde anlatma, bir olay çevresinde gelişir. Bu olay, farklı durumların ve ruh halinin dile getirilmesi çevresinde metinde ifadesini bulur.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde yazar anlatma görevini bir anlatıcıya yükler. Okuyucu bütün olup biteni bu anlatıcı aracılığı ile öğrenir.
Bu anlatıcı tamamen kurmaca bir kişidir. Her yazarın farklı bir üslubu olduğu gibi her metnin anlatıcısı da farklıdır.
Edebi metinlerde bakış açıları, anlatıcının kahramanları karşısında farklı tavırlar almasını sağlar.
İlahi bakış açısında, anlatıcı her şeyin bilgisine ve görüşüne sahiptir. Gözlemcide ise sadece bir gözlemcidir.
Birinci hal, ikinci hale göre anlatıcıya kahramanlarını daha çok yargılama imkânı verir.
Bakış açıları, okuyucunun olay karşısındaki tavrını da etkiler. Bakış açısı değiştikçe okuyucunun olaya katılım tarzı değişir.
Anlatmaya bağlı edebi metinlerde üç tip anlatıcı ve bakış açısı vardır:
a) İlahi bakış açısı,
b) Kahraman anlatıcının bakış açısı,
c) Gözlemci anlatıcı bakış açısı,
NOT: Bir metnin bakış açısını bulabilmek için “Olan biten kimin gözünden ve kime göre anlatılıyor?” sorusunu sormalıyız.
1- İLAHİ BAKIŞ AÇISI
* Anlatıcı olayların içerisinde yer almaz.
* Anlatıcı olaylara dışardan, müdahale etmeden, geniş bir perspektiften bakar.
* Her şeyi bilen bir anlatıcının bakış açısıdır.
* Anlatıcı kişilerin zihinlerinden geçenleri, geçmişte yaşadıklarını, en gizli mahrem bilgilerini bile bütün ayrıntısı ile bilir.
* Anlatıcı, olayları anlatır, istediği yerleri özetler.
* Bu durumda anlatıcı, kahramanlardan daha fazlasını bilir.
* Anlatıcı olaylara tam olarak hakim olduğu için olayları yorumlama gücü diğerlerine göre daha güçlüdür.
* Üçüncü ağızdan anlatım vardır.
2- GÖZLEMCİ BAKIŞ AÇISI
* Anlatıcı olayların içerisinde yer almaz.
* Olayları bir kamera tarafsızlığı ile anlatır.
* Anlatıcı, olayları sadece dışarıdan gözlemleyen bir şahit konumundadır.
* Görünüşte tarafsız olan bir şahit gibi olup biteni anlatır.
* Bu durumda anlatıcı, kahramandan daha az şey bilir.
* Anlatılanlar görülenden başka bir şey değildir.
* Gizli kalmış duygulara, hayallere ve kişinin iç dünyasındaki çatışmalara fazla yer verilmez.
* Üçüncü ağızdan bir anlatım vardır.
3- KAHRAMAN ANLATICI BAKIŞ AÇISI
* Anlatıcı, hikâyenin bir kahramanıdır.
* Hikâyeyi bize kendi bakış açısından anlatır.
* Anlatıcı gördüğünü, duyduğunu, bildiğini anlatır.
* Kişinin olaylar karşısındaki tutumu, çatışmaları, düşünceleri birinci kişi ağzından verilir.
* Bu durumda anlatıcı ve kahraman eşit bilgiye sahiptir.
* Birinci ağızdan anlatım vardır.
Böylece anlatımın çeşitleri de özetlenmiş oldu...