SIFATLAR (ÖN ADLAR)
Varlıkların ve kavramların özelliklerini belirten sözcüklere sıfat denir .
Sıfatlar tek başlarına isimdirler
Bu isimler başka bir ismin özelliğini belirttikleri zaman sıfat olurlar .
Bu durumda kendisinden sonra muhakkak bir isim gelir .
Onun için sıfatlara örnek verilirken sıfattan sonra gelen isim de yazılır : güzel (kız) , büyük (kitap) , dört (kişi) ...
Yukarıdaki örneklerde sıfat olarak kullanılan sözcükler ismi nitelemedikleri veya belirtmedikleri zaman isim olurlar .
Aşağıdaki iki cümlede yeşil ve dört sözcükleri isim olarak kullanılmıştır .
Yeşil , sevilen bir renktir . Saat dörtte size geleceğim .
Özel isimler ve bazı yapım ekleriyle türetilmiş isimler sıfat olarak kullanılamaz. Ancak her sıfat isim olarak kullanılır .
Çoğul ekleri (-ler / -lar) doğrudan doğruya nesnelerin sayısı ile ilgili olduğundan nesleleri belirten veya niteleyen sıfatlara getirilemez .
İki (kişi) , çalışkan (öğrenci) , eski (kitap) diyebiliriz. Ancak ikiler (kişi) , çalışkanlar (öğrenciler) , eskiler (kitap) diyemeyiz .
Sıfat Çeşitleri :
1- Niteleme Sıfatları : Nesnelerin renkleri , biçimleri , durumları gibi kalıcı özelliklerini anlatan sıfatlardır .
Yazar (kasa) , geçmiş (zaman) , kırmızı (kitap) , sarı (ev) , kalın (duvar) , eski (sokak) , geçen (yıl) , tembel (adam) , kuvvetli (irade) ...
2- Belirtme Sıfatları : Nesnelerin yerlerini , sayılarını , soru veya belirsizlik durumlarını anlatan sıfatlara denir .Belirtme sıfatları dörde ayrılır .
a- İşaret Sıfatları : İsimleri işaret yoluyla belirten sıfatlara denir .İşaret sıfatları şunlardır : bu , şu , o . Bu (film) , şu (çiçek) , o (taş)
b- Sayı Sıfatları : İsimleri sayı yoluyla belirten sıfatlara denir . Sayı sıfatları şu gruplara ayrılır.
I. Asıl Sayı Sıfatları : Nesnelerin sayısını bildiren sayı sıfatlarıdır . Aslında sayı imidirler .
İki (gün) , beş (kişi) , on (masa) , elli (asker) , iki yüz (kitap) , bin yediyüz seksen (lira) , bir milyon (insan) . “Bir” sayı ismi hem asıl sayı sıfatı hem de belirsizlik sıfatı olarak kullanılabilir .
Sınıfta sadece bir öğrenci kalmış . (Öğrencinin sayısını belirtiyor . Asıl sayı sıfatıdır.)
Bir gün beni de bulamazlar (Günün herhangi bir gün olduğunu belirtiyor . Belirsizlik sıfatıdır .)
II. Sıra Sayı Sıfatları : Nesnelerin sırasını , derecesini bildiren sayı sıfatlarıdır . Birinci (sınıf) , yedinci (gün) , yirminci (asır)
III. Paylaştırma Sayı Sıfatları : Nesnelerin eşit parçalara ayrıldığını bildiren sayı sıfatlarıdır . Ünsüzle biten sayılara (-ar / -er) ; ünlüyle biten sayılara (-şar / -şer) yapım eki getirilerek yapılır . İkişer (gün) , beşer (elma) , yedişer (öğrenci) ...
IV. Kesir Sayı Sıfatları : Nesnelerin eşit bölünen parçalarından bir kısmını belirten sayı sıfatlarıdır . Bir kelime grubu şeklindedirler . Dörtte bir (elma) , çeyrek (ekmek) , yarım kilo (portakal) , yarım (karpuz) , çeyrek (porsiyon) ...
V. Topluluk Sayı Sıfatları : Asıl sayı sıfatlarına “-z” eki getirilerek yapılan sayı sıfatlarıdır . “-z” eki doğumla , akrabalıkla ilgili sıfatları yapar. Sayıları azdır . İkiz (çocuklar) , üçüz (kardeşler) ...
c- Soru Sıfatları : Nesneleri soru yoluyla belirten sıfatlara soru sıfatları denir .Bu sıfatlar nesnelerin hangi özelliklere sahip olduğunu , yerini , sayısını , aynı çeşit nesnelerden farkını sormaya yarayan isimlerdir . kaç (kişi) , hangi (okul) , ne (zaman) , kaçar (portakal) , neredeki (sokak) ...
d- Belirsizlik Sıfatları : Nesnelerin durumunu , biçimini , sayısız belirsiz bir şekilde anlatan sıfatlara denir . Bir (akşam) , bütün (okullar) , başka (yerler) , bazı (insanlar) , her(gün) , birkaç (kişi) , çoğu (kimseler) , çok (ev) , hiç (kimse) , falan (kişi) , az (pirinç) , fazla (para) , öbür (sabah) , kimi (çocuklar) .
SIFATLARI HATIRLAYALIM
Aşağıdaki Boşlukları Dolduralım.
………………insan herkesçe sevilir. Niteleme sıfatı
……………etin suyu yavan olur. ″
……………hesapları karıştırmayın. ″
Böyle …………bir duruma düşmek istemem. ″
Size ……………kitaplar aldım. ″
……………araba senin mi? İşaret sıfatı
……………daireyi kiraladım. ″
……………insanlar çok perişan. ″
……………daire sizin? Soru sıfatı
…………ay oldu gelmeyeli? ″
Bu …………Dünya böyle? ″
…………yiğitler gitti Kurtuluş savaşında. ″
…………zaman görüşürüz. Belgisiz sıfat
…………insanlar çalışır ama başaramaz. ″
…………gün geç geliyorum. ″
…………laf, …… iş istiyoruz. ″
……gün sonra yanıma ……kişi gelsin. Asıl sayı sıfatı
Kasımın …………haftası sınav var. Sıra sayı sıfatı
Sınav kağıtlarının çekimi için…………getirin. Üleştirme sıfatı
Başarıda …………………artış var. Kesir sayı sıfatı
Türkçe Performans Ödevi:Sıfatlar Konu Anlatımı ve Örneklendirilmesi bitti.