Dil ve Anlatım

Türkçe'de Ekler:

Ek ve Ek Çeşitleri

Türkçede kendi başına anlam taşıyan en küçük yapılara sözcük(kelime) diyoruz.

Ek'ler ise bir sözcük değildir. O zaman ekleri tanımlayalım:

EK: Köklere getirilerek onların anlamlarını tamamlayan veya
değiştiren parçalara ek denir. Ekler, tek başlarına anlamsızdır.


Köklere getirilerek anlam kazanır. İki çeşit ek vardır:

1. Çekim Ekleri 2. Yapım Ekleri

1. Çekim Ekleri : Eklendiği kelimenin anlamını ve türünü
değiştirmeyen, sadece cümledeki durumlarını belirten eklere
denir.

a) İsim Çekim Ekleri: İsimlere getirilen eklerdir.

* İyelik ekleri : Eklendiği ismin karşıladığı varlığın kime
veya neye ait olduğunu bildiren eklere denir.

Tekil Kişiler: Kitab-ım
Kitab-ın
Kitab-ı, araba-sı
Çoğul Kişiler: Kitab-ımız
Kitab-ınız
Kitap-ları


* Hâl ekleri : İsimlere gelerek onların durumlarını bildiren
eklerdir. Durum ekleri olarak da adlandırılır.

İsmin Yalın Hâli ( Yalın Durumu) : Belirli bir eki yoktur. Hiç
ek almayan veya hal ekleri dışındaki ekleri alan isimler yalın
haldedir. (Ev, evim, evler..)


İsmin –i hâli (Belirtme Durumu) : Ekleri, -ı, -i, -u, -ü ‘dür.
(Ev-i, kalem-i)

İsmin –e hâli (Yönelme Durumu) : Ekleri –e, -a ‘dır. (Ev-e)

İsmin –de hâli (Bulunma, kalma durumu) : Ekleri –de, -da , -
te, -ta şeklindedir. (Evde, okulda...)

İsmin –den hâli (Çıkma, Ayrılma Durumu) : Ekleri, -den, -
dan, -ten, -tan şeklindedir. (Evden, okuldan...)

* Tamlama ekleri : İsim tamlamalarında kullanılan –ın, -in, -
un, -ün ve –ı, -i, -u, -ü ekleridir. (Ali’nin defteri, okulun
duvarı...)


* Çoğul ekleri : İsimlere gelerek onların sayısını çoğaltan –
lar, -ler ekleridir. (Evler, okullar...)

* Eşitlik eki : "-ca,--ce" biçimindedir.
Sence bu doğru mu? Çocukça davranma


b) Fiil Çekim Ekleri :Fiillere getirilen eklerdir.

* Kip ekleri : Fiillerin yapılış amacını ve zamanını bildiren
eklere denir. (Gelmiş, gelir, gelecek....)

* Kişi ekleri: Fiillere, kip eklerinden sonra gelerek o işi kimin

yaptığını belirten eklere denir. (Geldi-m, okudu-n...)

* Olumsuzluk eki: Fiil köküne getirilerek onu olumsuz yapan
“-me,-ma” ekidir. Örk: gel-me-dim bak-ma-mış


2. Yapım Ekleri :Eklendiği köklerden yeni kelimeler türeten
eklere denir. Yapım ekleri eklendiği kök veya gövdelerin her
zaman anlamını, bazen de hem anlamını hem de türünü
değiştirir.


Yapım Ekleri :

*İsimden isim yapan ekler : Gözlük, gecelik

*İsimden fiil yapan ekler : top-la-, dar-al-

*Fiilden fiil yapan ekler : : giy-i-n-, kır-ı-l-

*Fiilden isim yapan ekler : dal-gıç,öğren-ci


GÖVDE: Ad veya eylem köklerine getirilen yapım ekleriyle
oluşan bölüme gövde denir.


Örnek: Uç-ak, göz-lük, ev-ci,uyu-t-...




EKLERLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER:


1)Türkçe’de dört çeşit –ı, -i, -u,-ü vardır. Bunların farkı
cümlelerden anlaşılır.
Ev-i yandı (İyelik eki – tamlanan eki)
Ev-i yıktılar (Hâl eki)
Gez-i, yaz-ı (Yapım eki)

2) İyelik ekleri ile kişi ekleri karıştırılmamalıdır. İyelik ekleri
sadece isimlere gelir. (Ev-i-m....İyelik eki) , (Geldim.....
Kişi eki)


3) Türkçe’de –ım, -im, -um, -üm ekleri hem iyelik eki, hem kişi
eki, hem ek-fiil, hem de yapım eki olarak kullanılabilir:
İç-im kan ağlıyor (İyelik eki)
İstediğin parayı vereceğ-im (Kişi eki)
Bugün dünden daha iyiy-im (Ek-fiil)
Gözlerin bir iç-im su....(Yapım eki)


4) –lar, -ler ekleri bazen çoğul eki, bazen kişi eki, bazen de
yapım eki olarak kullanılabilir:
Ev-ler şimdi daha güzel (Çoğul eki)
Dün bize geldi-ler (Kişi eki)
Kemal-ler yarın bize gelecek (Yapım eki)

"Ek Çeşitleri Konu Anlatımı, dilbilgisi ekler, keimede ek" içeriği bitti.